Дунёда юқумли касалликларни турлари кўп, бироқ улар орасида вирусли гепатит энг хавфли хасталиклардан бири хисобланади.
Гепатит вирусли касаллик хисобланиб беморда жигар хужайралари зарарлаши кузатилади. Жигарнинг фаолияти бузилиши оқибатида организмга интоксикация захарланиш юз беради.
Вирусли гепатитнинг 6та А, В, С, Д, Е, G каби турлари мавжуд. Улар клиник кечиши ва оқибатлари билан бир биридан фарқ қилади. Касаллик А, В, С турлари кўпроқ учрайди. Вирусли гепатит А тури ўткир кечади, бошқа турларига нисбатан хавфсизроқ хисобланади, сурункали тус олмайди ва жиддий оқибатларга олиб келмайди.Бу касалликни яна бир номи “ифлос қуллар” касаллиги хам деб аталади.
Вирусли гепатитнинг В тури касалликни турлари орасида энг хавфлиси булиб хар йили дунёда минглаб беморлар азият чекади.
Вирусли гепатитнинг С тури купинча жигар церрози ёки саратонга сабаб булувчи хавфли хасталик хисобланиб уни шифокорлар мулойим қотил деб айтишади. Сабаби касалликлар ривожланиш даврида беморларда салбий белгилар кузатилмайди.
Вирусли гепатит касаллиги кандай вирус чакиришидан катъий назар вируслар жигарни зарарлайди ва унинг хужайраларини емира бошлайди. Касаллик асосан куз ойларида купрок учрайди.
Вирусли гепатит А ва Е турлари фекаль орал йул оркали бемордан соглом одамга юкади. Вирусли гепатат А касаллиги фекал орал юкиш йули механизмига хос булиб яъни ичак инфекциясига хос булган бирламчи йуллар озик овкат, сув ,маиший мулокот оркали юкади. Вирусли гепатит вируси бемор конида узок вакт мобайнида сакланади ва унинг ахлати оркали ташки мухитга чикади.Беморнинг нажаси билан ажратилган вирус ташки мухитга озик овкат махсулотлари, сув бошка махсулотларга тушиши ва пашшалар оркали инфекциянинг таркалишига сабаб булади.Вирусли гепатитнинг В,С турлари шу касаллик билан огриган бемордан соглом одамга жинсий йул ва кон оркали юкиши мумкин. Касалликнинг кон оркали юкишига турли тиббий муолажалар вирусли гепатит касаллиги билан огриган беморнинг кони текширилмаган донор конини беморга куйиш даврида.инфекцияланган щприц ва игналар ёки косметология ва сартарошлик асбобларидан умумий фойдаланганда касалликнинг юкишига сабаб булади. Касалликнинг юкиш хавфи вирусли гепатитнинг яширин, бошлангич даврлари ва сариклик белгиларисиз кечадиган турларида юкори булади. Бемор узи билмаган холда оила аъзоларига ва якинларига касалликни юктириши мумкин. Вируслар беморнинг барча биологик суюклигида (конда, сулагида . пешобида ахлатида)куплаб микдорда булади. Касалликни яширин даври 7 кундан 50 кунгача уртача 35 кунни ташкил этади. Касалликни асосий клиник белгилари уйкучанлик, дармон куриши, кунгил айниши, шамоллаш белгилари ,харорат кутарилиши, бош огриги ,куз оки ва пастки ковок шиллик пардаси, тирнок ва терининг саргайиши, пешобнинг кизариши ва нажаснинг окариши кузатилади.
Юкорида қайд этилган белгилар кузатилса албатта шифокорга мурожаат этиш лозим. Вирусли гепатит касаллиги буйича вақтида чоралар кўрилмаса жигар етишмовчилиги жигар церрози каби оғир асоратларни келтириб чиқариши мумкин.
Вирусли гепатит А касаллигини олдини олишда энг самарали восита бу касалликка карши профилактик эмлашдир. Вирусли гепетит А касаллигига мойил гурух асосий мактабгача ва мактаб ёшдаги 14 ёшгача булган болалардир.1 ёшга тулган болаларни касалликка карши эмлаш мумкин.15 йилгача вирусли гепатит А касаллигига карши тургун имммунитет сакланиб колади.касалликка карши эмлаш ишлари ота оналарининг хисобида пуллик равишда барча даволаш профилактик муассаларида утказилади.
Касалликни олдини олишда куйидагиларга риоя этиш лозим. Шахсий гигиена коидаларига риоя этиш. Овкатланишдан олдин ва хожатдан сунг албатта қўлларни совунлаб ювиш лозим. Мева сабзавотларни тоза сувда ювиб истеъмол килиш, доимий равишда сувни кайнатиб ичишга одатланиш лозим. Болаларни туриб колган очик сув хавзаларида чумилишларини таъқиқлаш керак.
СЭО ва ЖС Қарши тумани эпидемиология ва
иммунопрофилактика булими мудири: Н.Ибрагимова.